Turystyka kwalifikowana to najwyższa forma specjalizacji turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, odporności na trudy, umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a także częściowo okazaniem się uprawnieniami co do umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym (rowerem, żaglówką nartami, sprzętem do nurkowania i wiele innych). Osoby , które ją uprawiają określa się mianem prawdziwych turystów, turystą kwalifikowanym jest osoba trwale zainteresowana turystyką, uprawiająca ze znawstwem i zamiłowaniem wybrane jej dyscypliny, doskonaląca swoją sprawność fizyczną oraz wzbogacaniem się o wiedzę poznania własnego rejonu, kraju.
Turysta kwalifikowany różni się od uczestników w tych samych dyscyplinach w sporcie kwalifikowanym i rekreacyjnym (kolarstwo, jeździectwo, nurkowanie, kajakarstwo, żeglarstwo, wioślarstwo), poznawczym nastawieniem i opanowaniem zasad przebywania i radzenia sobie w terenie przygodnym. Celem uprawiania turystyki kwalifikowanej jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie sprawności i wydolności, zdrowia oraz wszechstronne poznanie kraju. Celem uprawiania sportu kwalifikowanego jest dążenie do osiągnięcia maksymalnych wyników we współzawodnictwie, dla wykazania przewagi nad innymi.
Określenie „turystyka kwalifikowana” pojawiło się w latach 1951-1953, kiedy to wramach działalności PTTK, obok tradycyjnych rodzajów turystyki, takich jak piesza nizinna i górska oraz narciarska, rozwinęła się również turystyka kolarska, kajakowa, motorowa i żeglarska. Poszukując wspólnego określenia tych dziedzin ustalono termin „turystyka kwalifikowana”. Termin ten przyjął się z czasem i dzisiaj jest powszechnie używany, choć odzwierciedla inne, nieco bardziej szczegółowe treści, również jest przyjęte, że termin „turystyka kwalifikowana” wywodzi się od kwalifikacji osobowych, jakie obowiązują w poznaniu całości pojęć turysty kwalifikowanego, ku temu służy system odznak turystycznych, nadawanie różnych tytułów turysty i specjalne książeczki z wpisem odbytych imprez kwalifikowanych.